ترجمه ی خطبه 12 و 13 نهج البلاغه

خطبه ی دوازدهم - نقش نیت در پاداش اعمال

پس از پیروزی در جنگ بصره در سال 36 هجری ( جنگ جمل )، یکی از یاران امام(ع) گفت: دوست داشتم که برادرم با ما بود و می دید که خدا چگونه شما را بر دشمنانت پیروز کرد! 

امام(ع) پرسید: آیا فکر و دل برادرت با ما بود؟ گفت: آری! امام(ع) فرمود: پس او هم در این جنگ با ما بود، بلکه با ما در این نبرد شریکند آنهایی که حضور ندارند؛ در صلب پدران و رحم مادران می باشند، ولی با ما هم عقیده اند، به زودی متولد می شوند و دین و ایمان به وسیله ی آنان تقویت می گردد.

خطبه ی سیزدهم - روانشناسی اجتماعی مردم بصره

(روز جمعه سال 36 هجرى پس از پایان جنگ جمل در مسجد جامع شهر در نکوهش مردم بصره فرمود):
شما سپاه یک زن [1]، و پیروان حیوان ( شتر عایشه ) بودید! تا شتر صدا مى کرد مى جنگیدید، و تا دست و پاى آن قطع گردید فرار کردید[2]. اخلاق شما پست، و پیمان شما از هم گسسته، دین شما دو رویى، و آب آشامیدنى شما شور و ناگوار است.
کسى که میان شما زندگى کند به کیفر گناهش گرفتار مى شود، و آن کس که از شما دورى گزیند مشمول آمرزش پروردگار مى گردد. گویا مسجد شما را مى بینم که چون سینه کشتى غرق شده است، که عذاب خدا از بالا و پایین او را احاطه مى کند، و سرنشینان آن، همه غرق مى شوند.
و در روایتى است: سوگند به خدا، سرزمین شما را آب غرق مى کند، گویا مسجد شما را مى نگرم که چون سینه کشتى یا چونان شتر مرغى که بر سینه خوابیده باشد بر روى آب مانده است[3].
و در روایت دیگر: مانند سینه مرغ روى آب دریا.
و در روایت دیگرى آمده: خاک شهر شما بد بوترین خاکهاست، از همه جا به آب نزدیک تر [4] و از آسمان دورتر، و نه دهم شرّ و فساد در شهر شما نهفته است، کسى که در شهر شما باشد گرفتار گناه، و آن که بیرون رود در پناه عفو خداست. گویى شهر شما را مى نگرم که غرق شده، و آب آن را فرا گرفته. چیزى از آن دیده نمى شود، مگر جاهاى بلند مسجد، مانند سینه مرغ بر روى امواج آب دریا.
______________________________
[1] چون عایشه بر شترى بنام عسکر سوار بود، آن جنگ را جنگ جمل (شتر) نامیدند.
[2] جنگ جمل دو روز طول کشید. «شرح ابن ابى الحدید ج 1 ص 262»
[3] در تاریخ آمده است که شهر بصره دو بار در آب غرق شد: یکى در زمان خلافت القادر باللّه خلیفه عبّاسى و دیگرى زمان القائم بامر اللّه همانگونه که امام خبر داد تنها قسمت بالاى مسجد جامع بصره چون سینه مرغى از روى آب پیدا بود.
[4] اشاره به علم اکولوژى ‏ECOHOLOGY تأثیر عوامل زیست محیطى در افکار و اخلاق انسان است که عوامل جغرافیایى در مناطق گوناگون زمین أثرات متفاوتى در رفتار و افکار انسان‏ها دارد.

ترجمه ی نهج البلاغه - محمد دشتی(ره) - ص37